สวัสดีครับคุณผู้อ่าน และคุณเจ้าของผู้ใส่ใจในสุขภาพของสัตว์เลี้ยงทุกท่าน
กลับมาพบกับชายหมอ(หมา) และ Yippee Happy กันอีกเช่นเคยครับ
วันนี้ชายหมอ(หมา) ขอเสนอตอนที่มีชื่อว่า
โรคนี้แน่นอนว่าเป็นโรคผิวหนังครับ (ชื่อก็บอกอยู่แล้ว) เป็นโรคหนึ่งที่พบได้บ่อยในสัตว์เลี้ยงโดยเฉพาะสุนัข และแมว เกิดจากการสัมผัสโดนกับสารเคมี หรือสิ่งแปลกปลอมต่าง ๆ ทำให้มีการอักเสบที่ผิวหนังเกิดขึ้น โดยทั่วไปโรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัสแบ่งออกเป็น 2 ชนิด ตามกลไกการเกิดโรคที่แตกต่างกัน ได้แก่
1. โรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัส ชนิดระคายเคือง (Irritant contact dermatitis)
2. โรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัส ชนิดภูมิแพ้ (Allergic contact dermatitis)
โรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัส (Contact dermatitis) เกิดขึ้นได้อย่างไร ?
คุณผู้อ่านอาจจะสงสัยว่าโรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัส ทั้ง 2 ชนิดนี้ต่างกันอย่างไร เกิดจากสาเหตุเดียวกันไหม คำตอบก็คือ มันต่างกันที่กลไกการเกิดโรคครับ
1. โรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัสชนิดระคายเคือง เกิดจากการระคายเคืองของผิวหนัง ต่อการสัมผัสกับสารก่อการระคายเคืองต่าง ๆ (Irritant) ตามชื่อของมันเลยครับ
สารที่ก่อความระคายเคืองมีมากมายหลายอย่าง เช่น สารเคมีที่ผสมในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดต่าง ๆ เช่น สบู่ ผงซักฟอก น้ำยาซักผ้า น้ำยาทำความสะอาดพื้น/สุขภัณฑ์ต่าง ๆ แม้กระทั่งแชมพูอาบน้ำของน้องหมา น้องแมวเอง ก็ระคายเคืองได้ครับ นอกจากนี้ยังสามารถพบการระคายเคืองจากการสัมผัสสิ่งแปลกปลอม เช่น สัตว์มีพิษ พืชบางชนิด ยาง และน้ำมัน รวมถึงการสัมผัสกับความร้อน หรือความชื้นเป็นเวลานาน เป็นต้น
2. โรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัสชนิดภูมิแพ้ ก็เช่นกันครับ เป็นโรคผิวหนังอักเสบที่เกิดจากปฏิกิริยาทางภูมิคุ้มกันของร่างกายสัตว์ ต่อสารที่ก่ออาการแพ้ หรือสารก่อภูมิแพ้ (allergen) ที่มีการสัมผัสทางผิวหนัง
โดยกลไกการเกิดโรคผิวหนังอักเสบชนิดภูมิแพ้นั้น ในครั้งแรกที่มีการสัมผัสสารก่อภูมิแพ้จะยังไม่พบอาการใด ๆ แต่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายจะมีการทำความรู้จักและจดจำสารชนิดนั้น ๆ ไว้
เมื่อมีการสัมผัสกับสารชนิดเดิมในครั้งที่สอง หรือครั้งต่อ ๆ ไป ก็จะทำให้เกิดปฏิกิริยาภูมิแพ้ หรือ ปฏิกิริยาภูมิไวเกิน (hypersensitivity reaction) กับผิวหนังบริเวณที่มีการสัมผัสสารก่อภูมิแพ้ดังกล่าว
จากการศึกษาพบว่าสารที่มักก่อให้ปฏิกิริยาภูมิแพ้นั้น ได้แก่ ยาทาภายนอก น้ำหอม แชมพูอาบน้ำ ยาฆ่าแมลง ยาฆ่าปรสิตภายนอก หรือวัสดุจำพวกยาง พลาสติก นิกเกิล เป็นต้น
สัตว์เลี้ยงของเราจะมีอาการอย่างไร ?
เมื่อเป็นโรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัส....
คำถามต่อมา คือโรคนี้มีอาการอย่างไร ? อันตรายแค่ไหน ?
อาการของโรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัสนั้น ในระยะเริ่มแรกจะมีความคล้ายคลึงกัน คือ มีการอักเสบของผิวหนัง บวม เป็นตุ่ม มีสะเก็ด ขนร่วง และคันในบริเวณที่สัมผัสโดยตรงกับสารระคายเคือง หรือสารก่อภูมิแพ้ โดยเฉพาะในตำแหน่งที่ไม่มีขน หรือมีขนสั้น เช่น เท้า จมูก ข้อศอก หัวเข่า ท้อง เป็นต้น และในกรณีของโรคผิวหนังอักเสบชนิดระคายเคืองจะพบลักษณะแผลหลุมตื้น ๆ ที่บริเวณรอยโรคด้วย
โดยปกติโรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัสนั้นอาการไม่รุนแรงมากนัก แต่ปัญหาใหญ่คือ มันคันมากครับ น้องหมา น้องแมวที่ป่วยจะเกา กัด เลีย บริเวณรอยโรคอย่างรุนแรง จนทำให้เกิดการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อนแทรก รอยโรคจะมีการลุกลามจากเดิม และจากที่ไม่รุนแรงก็จะกลายเป็นรุนแรงมากขึ้น ทำให้ยากต่อการรักษา อีกทั้งยังใช้เวลารักษาที่นานขึ้นอีกด้วย
การรักษาเมื่อสัตว์เลี้ยงของเราเป็นโรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัส
การรักษาโรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัสทั้งสองแบบนั้น วิธีการที่ดีที่สุดและง่ายที่สุดก็คือ การหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสารก่อการระคายเคือง และสารก่อภูมิแพ้ เมื่อหลีกเลี่ยงได้สัตว์เลี้ยงของเราก็จะไม่ป่วย แต่ถ้าหลีกเลี่ยงไม่ได้ หรือป่วยเป็นโรคนี้แล้ว เจ้าของก็ต้องพาสัตว์เลี้ยงไปหาสัตวแพทย์ใกล้บ้านครับ
โดยสัตวแพทย์อาจพิจารณาให้การรักษาทางยาตามความเหมาะสม เช่นยาทาภายนอก ในกรณีเป็นแค่บางตำแหน่ง ไม่มาก หรือยารับประทาน ในกรณีที่เป็นทั่วตัว จุดประสงค์ของการรักษาก็เพื่อลดอาการคัน รักษาการติดเชื้อแทรกซ้อน และในรายที่มีปฏิกิริยาทางภูมิคุ้มกันรุนแรงมาก อาจจำเป็นต้องให้ยาในกลุ่มกดภูมิคุ้มกัน ทั้งนี้ขึ้นกับดุลยพินิจของสัตวแพทย์ผู้ทำการรักษาครับ
การป้องกันไม่ให้สัตว์เลี้ยงของเราเป็นโรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัส
พออ่าน ๆ บทความนี้ไป คุณผู้อ่านเริ่มกลัว และกังวลใช่ไหมครับ ถ้าไม่อยากให้สัตว์เลี้ยงตัวน้อยของเราป่วยเป็นโรคนี้จะป้องกันได้อย่างไร ไม่ยากเกินความสามารถแน่นอนครับ
การป้องกันการเกิดการรักษาโรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัสนั้นแสนจะง่ายดาย ทำได้โดยการหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสารก่อการระคายเคือง และสารก่อภูมิแพ้โดยตรงครับ อะไรที่เราคิดว่าน่าจะทำให้แพ้หรือระคายเคืองต้องจัดการให้เรียบร้อย
นอกจากนี้การเลือกผลิตภัณฑ์สำหรับใช้บนตัวสัตว์ เช่น แชมพูอาบน้ำ น้ำหอม ยาฆ่าปรสิตภายนอก รวมถึงน้ำยาซักเสื้อผ้าสัตว์ ก็มีความสำคัญ ควรพิจารณาเลือกใช้ให้เหมาะสม เลือกใช้ชนิดระคายเคืองหรือก่อภูมิแพ้ต่ำ จะได้ไม่เป็นสาเหตุให้เกิดปัญหาโรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัสตามมาหลังการใช้ เพียงเท่านี้สัตว์เลี้ยงของเราก็จะปลอดภัยจากโรคผิวหนังอักเสบจากการสัมผัสแล้วครับ
สำหรับบทความในตอนนี้ก็จบลงเเต่เพียงเท่านี้ครับ...ชายหมอ(หมา) คงต้องขอลาไปก่อนนะครับ
บทความโดย
อ. น.สพ. ดร.เศรฐกิตย์ จิตเสนาะ
DVM, Ph.D.(Phatobiology)
ข้อมูลอ้างอิง
1.Gross TL, Ihrke PJ, Walder EJ, Affolter VK. (2005). Skin diseases of the dog and cat: Clinical and Histopathologic Diagnosis (2nd ed.). Oxford. Blackwell Publishing.
2.Thomas P. Habif. Clinical Dermatology. (2009) Elsevier Health Sciences.
3.Miller WH, Griffin CE and Campbell KL. (2013). Muller and Kirk’s Small Animal Dermatology 7th Ed. St. Louis, MO: Saunders.
