การป้องกันโรคในสุนัข

สวัสดีครับคุณผู้อ่านทุกท่าน กลับมาพบกับชายหมอ(หมา) กันอีกเช่นเคยครับ...ชายหมอ(หมา) จะเขียนบทความที่เป็นประโยชน์ให้อ่านกันเรื่อย ๆ
ที่เว็บไซต์ของ Yippee Happy  กันอย่างต่อเนื่องเลยนะครับ 

สำหรับบทความนี้ชายหมอ(หมา) มีเรื่องน่ารู้มาแลกเปลี่ยนแบ่งปันกันอีกครับ เป็นเรื่องที่คุณผู้อ่านที่กำลังจะเลี้ยงสัตว์ หรือเจ้าของสัตว์ทุกคนควรจะศึกษาไว้ นั่นก็คือ “การป้องกันโรคให้กับสัตว์เลี้ยงของเรา” ในฉบับนี้ ชายหมอ(หมา) จะขอพูดถึงเฉพาะสุนัขก่อนนะครับ เหล่าทาสแมวอย่าเพิ่งน้อยใจ อดใจรอกันอีกสักนิดนะครับ รับรองว่ามีมาเล่าสู่กันฟังอย่างแน่นอนครับ 
 

การป้องกันโรค คือ อะไร

เรามาทำความรู้จักกับคำว่า การป้องกันโรค กันก่อนครับ ชายหมอจะอธิบายความหมายของคำนี้ ให้เข้าใจง่ายที่สุด การป้องกันโรค ก็คือ การทำอะไรบางอย่าง เช่น ให้อาหารพิเศษ ยาบำรุง อาหารเสริม วัคซีนต่าง ๆ รวมไปจนถึงการปฏิบัติที่ถูกต้องตามสุขลักษณะ ที่ส่งผลทำให้สัตว์เลี้ยงของเราไม่เจ็บป่วย หรือ ลดโอกาสการเจ็บป่วยจากโรคต่าง ๆ ให้น้อยลง หรือในบางครั้งอาจช่วยบรรเทาความรุนแรงในการเจ็บป่วยด้วยโรคนั้น ๆ ให้ลดลงด้วยครับ
 

การป้องกันโรค จำเป็นหรือไม่

คำถามหนึ่งที่เจ้าของสัตว์หลายท่านมักถามชายหมอ(หมา) หรือสัตวแพทย์ท่านอื่น ๆ เป็นประจำ โดยเฉพาะเวลาที่เจ้าของไปรับน้องหมา มาเลี้ยงใหม่ๆ ก็คือ การป้องกันโรคจำเป็นหรือไม่ จริง ๆ คำถามนี้ชายหมอ(หมา) สามารถตอบง่าย ๆ ได้ด้วยประโยคเดียวว่า จำเป็นสิครับ แต่ชายหมอ(หมา) ก็เชื่อว่า มันจะมีอีกหลายคำถามตามมาแน่นอน ชายหมอจะขออธิบายแบบนี้ครับ หากคุณเจ้าของสามารถเลี้ยงสัตว์เลี้ยงของคุณแบบระบบปิด หมายถึง การเลี้ยงสัตว์แบบไม่ให้ปะปนกับสิ่งแวดล้อมและสัตว์อื่น ๆ ภายนอกบ้านเลย รวมถึงตัวเจ้าของเอง ก่อนเข้าบ้านไปสัมผัสกับสัตว์เลี้ยงก็ต้องทำความสะอาดร่างกายเพื่อกำจัดสิ่งแปลกปลอมที่ติดมากับร่างกาย และเสื้อผ้าให้สะอาดเสียก่อน หากสามารถทำแบบนี้ได้ การป้องกันโรคหลายๆอย่างก็ไม่จำเป็นครับ แต่หากคุณเจ้าของไม่สามารถทำได้ตามนี้ การป้องกันโรคก็จำเป็นครับ เพราะสิ่งแวดล้อมภายนอกเต็มไปด้วยเชื้อโรคที่เรามองไม่เห็น หรือแม้แต่ตัวเจ้าของเองก็อาจเป็นพาหะมาสู่สัตว์เลี้ยงแสนรักของเราได้ครับ ดังนั้นป้องกันไว้ดีกว่ารอให้ป่วยแล้วค่อยมารักษานะครับ อีกทั้งค่าใช้จ่ายในการป้องกันโรค ยังราคาถูกกว่าค่ารักษาด้วยนะครับ เห็นไหมว่ามีแต่ข้อดี ไม่มีข้อเสียเลย (นอกจากเสียเงินนิดหน่อย)
 

ควรป้องกันโรคอย่างไรบ้าง

หลักจากที่เห็นความสำคัญของการป้องกันโรคกันแล้ว เราก็มาทำความรู้จักกันต่อว่า การป้องกันโรคในสัตว์เลี้ยงโดยเฉพาะสุนัขมีอะไรบ้าง ชายหมอ(หมา) จะขอแบ่งประเภทให้เข้าใจง่ายตามนี้นะครับ

1. การป้องกันปรสิตภายนอก

การป้องกันปรสิตภายนอกที่สำคัญสำหรับสุนัข ได้แก่การป้องกันพวกแมลงปรสิตต่าง ๆ เช่น เห็บ หมัด ไร หรือแมลงอื่น ๆ ซึ่งแมลงปรสิตเหล่านี้อาจก่อให้เกิดความรำคาญแก่สัตว์เลี้ยงของเรา บางชนิดเช่น เห็บ หมัด อาจกัดและดูดเลือดจากสุนัข ทำให้เกิดอาการคัน เกา จนกระทั่งเป็นแผล หรือเป็นโรคภูมิแพ้ที่ผิวหนัง นอกจากนี้ยังสามารถนำโรคติดเชื้อหลายชนิดมาสู่สุนัขอีกด้วย วิธีการป้องกันปรสิตเหล่านี้ มีให้เลือกหลายวิธีครับ เริ่มจากการกักบริเวณไม่ให้สุนัขออกไปปะปนกับสุนัขตัวอื่น ไม่ให้ออกไปวิ่งเล่นนอกบ้าน กักบริเวณอย่างเข้มงวด ซึ่งอาจจะป้องกันได้ในบางส่วน หรืออาจเลือกใช้แชมพูที่ผสมสารฆ่าแมลงที่ไม่เป็นอันตรายต่อสุนัขของเรา (ที่ชอบเรียกกันว่า แชมพูกำจัดเห็บหมัดนั่นแหละครับ) การใช้แป้งกำจัดเห็บหมัด ใช้ยากำจัดปรสิตภายนอกชนิดหยดหลัง และแบบใหม่ล่าสุดคือชนิดรับประทาน โดยแต่ละวิธีป้องกันจะมีราคาแตกต่างกันออกไป รวมถึงความถี่ในการให้ยาด้วย เจ้าของสัตว์ต้องเลือกให้เหมาะสมครับ แต่ที่สำคัญควรคำนึงถึงความปลอดภัยของน้องหมาเป็นสำคัญนะครับ อย่าเห็นแก่ของถูกแต่เพียงอย่างเดียวนะครับ

2. การป้องกันปรสิตภายใน

มีปรสิตภายนอกแล้ว แน่นอนครับก็ต้องมีปรสิตภายใน หมายถึง พยาธิในทางเดินอาหารชนิดต่าง ๆ นั่นเอง ซึ่งถ้าเราเลี้ยงสุนัขแบบปล่อยออกนอกบ้าน วิ่งเล่นตามพื้นดิน ย่อมมีโอกาสที่จะติดพยาธิเหล่านี้ครับ วิธีการป้องกันมีตั้งแต่กักบริเวณอย่างเข้มงวด ห้ามเท้าแตะพื้นดิน ห้ามไปเลียสิ่งแปลกปลอมต่างๆ ซึ่งยากมากครับ หรืออาจจะเลือกอีกวิธีที่ง่ายและประหยัด คือการให้กินยาถ่ายพยาธิ ทุก 3 - 6 เดือน โดยยาถ่ายพยาธิเหล่านี้มีให้เลือกหลากหลายราคา ประสิทธิภาพดี และมีความปลอดภัยสูง แต่อย่างไรก็ตาม เพื่อความปลอดภัยควรปรึกษาสัตวแพทย์ก่อนซื้อมาให้กินนะครับ

3. การทำวัคซีน
วัคซีน เป็นสิ่งที่เจ้าของสัตว์แทบทุกท่านเคยได้ยินและรู้จักมาพอสมควร แต่หลายคนยังมีความเข้าใจผิด คิดว่าวัคซีนนั้นเป็นเหมือนยา เมื่อน้องหมาไปฉีดแล้วจะป้องกันโรคได้ทันที ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว วัคซีนเป็นเพียงเชื้อโรคที่ถูกดัดแปลงให้ไม่สามารถก่อโรค และยังมีฤทธิ์ในการกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้โดยสัตวแพทย์จะทำการฉีดวัคซีนเข้าไปในร่างกายน้องหมา จากนั้นระบบภูมิคุ้มกันภายในร่างกายน้องหมาจะถูกกระตุ้นและทำลายสิ่งแปลกปลอม ภูมิคุ้มกันบางส่วนจะเปลี่ยนสภาพไปเป็นความจำต่อเชื้อที่เราฉีดเข้าไป (memory cells) ซึ่งในครั้งต่อ ๆ ไป ที่น้องหมาไปเจอเชื้อโรคชนิดเดียวกับวัคซีนที่เราเคยฉีด ร่างกายของน้องหมาจะสามารถตอบสนองต่อสิ่งแปลกปลอมเหล่านี้ได้อย่างรวดเร็ว เนื่องจากเคยรู้จักมาก่อนแล้วนั่นเอง 

วัคซีนส่วนใหญ่ที่มีการฉีดในสุนัข มักเป็นวัคซีนป้องกันโรคไวรัส โดยอาจแบ่งเป็น 

กลุ่มวัคซีนที่จำเป็นต้องฉีด (Core vaccine) เช่น โรคพิษสุนัขบ้า (Rabies), โรคหัดสุนัข (Canine distemper), โรคลำไส้อักเสบ (Canine parvo-viral enteritis) และโรคตับอักเสบ (Caine hepatitis) 

กลุ่มวัคซีนทางเลือก เป็นวัคซีนที่อาจพิจารณาให้ฉีดในพื้นที่เสี่ยง หรือสัตว์ที่มีความเสี่ยงตามคำแนะนำของสัตวแพทย์ เช่น โรคฉี่หนู (Leptospirosis) และ โรคหลอดลมอักเสบติดต่อในสุนัข (Kennel Cough) โดยวัคซีนมากมายเหล่านี้ อาจจะมีโปรแกรมการฉีดที่แตกต่างกันไปเล็กน้อย แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นก็ยังอยู่ในองค์ความรู้ที่ถูกต้อง ซึ่งเจ้าของสัตว์สามารถขอคำแนะนำได้จากสัตวแพทย์ใกล้บ้านได้เลยครับ จะทำให้ได้โปรแกรมการฉีดวัคซีนที่เหมาะสมกับสัตว์เลี้ยงแต่ละตัว แม้ว่าจะมีการเริ่มให้วัคซีนที่อายุไม่เท่ากันก็ตาม
 

4. การป้องกันเพิ่มเติมอื่น ๆ 

นอกเหนือจากการป้องกันโรคหลักๆ ตาม 3 ข้อด้านบนแล้ว เจ้าของบางท่านอาจนิยมให้อาหารเสริม หรือยาบำรุง เพื่อจุดประสงค์ในการป้องกันโรคบางอย่าง เช่น บำรุงข้อ บำรุงขน เป็นต้น นอกจากนี้การเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เช่น แชมพู ผลิตภัณฑ์ซักผ้า และผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดของใช้ สำหรับสุนัขให้เหมาะสม เป็นอีกวิธีที่ช่วยป้องกันโรคต่าง ๆ ที่จะติดสุนัขแสนรักของเราได้เช่นกัน
สุดท้ายนี้ชายหมอ(หมา) หวังว่าเจ้าของสัตว์เลี้ยงทุกท่านคงจะเห็นความสำคัญของการป้องกันโรคและสามารถเลือกวิธีการป้องกันโรคได้อย่างเหมาะสมกับสัตว์เลี้ยงของแต่ละท่านนะครับ และที่สำคัญควรปรึกษาสัตวแพทย์ใกล้บ้านก่อนทุกครั้ง ไม่แนะนำให้ซื้อมาใช้เองเพื่อความปลอดภัยของสัตว์เลี้ยงนะครับ

สำหรับตอนนี้ชายหมอ(หมา) คงต้องขอลาไปก่อน อย่าลืมติดตามตอนต่อไปที่เว็บไซต์ของ Yippee Happy กันนะครับ


บทความโดย
อ. น.สพ. ดร.เศรฐกิตย์ จิตเสนาะ
DVM, Ph.D.(Phatobiology)